Endi Kalemaj- Student Debatues FDUT
Mungesa e interesit të BE-së për zgjerimin i shtyu liderët e vendeve të Ballkanit Perëndimor të mendojnë për të ardhmen dhe të kërkojnë zgjidhje optimale për situatën komplekse. Duke njohur situatën për vendet e Ballkanit në lidhje me zgjerimin e BE-së në Ballkanin Perëndimor, tre liderë, presidenti serb Aleksandar Vuçiq, kryeministri i Maqedonisë së Veriut Zoran Zaev (SDSM) dhe kryeministri shqiptar Edi Rama (PS) vendosën në tetor 2019 që për të “marrë gjërat në duart e tyre” dhe doli me një ide vizionare për të krijuar një “mini Schengen”[1].
Problemet me bashkëpunimin rajonal janë ende të pranishme në Ballkanin Perëndimor. Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti (LVV) ka refuzuar të marrë pjesë në nismën “Ballkani i Hapur”, duke sqaruar se Kosova tashmë e ka një rrugë të përcaktuar qartë, që është anëtarësimi në BE dhe NATO.
Shumë faktorë mund të kontribuojnë në bashkëpunimin në çdo rajon të caktuar. Këto përfshijnë: gjeografinë dhe afërsinë fizike; historia dhe trashëgimia e përbashkët; koheziviteti kulturor dhe social në aspektin etnik, racor, fetar ose kulturës popullore; koheziviteti ekonomik në aspektin e modeleve tregtare dhe komplementaritetit ekonomik; anëtarësimi i përbashkët në organizata ndërkombëtare ose synimet e përbashkëta për t’iu bashkuar të njëjtave organizata ndërkombëtare; Presionet e jashtme nga shtetet me ndikim dhe organizatat ndërkombëtare; çështjet dhe problemet e përbashkëta dhe rajonale; një marrëdhënie ekonomike me një kuadër ligjor; nevoja për të krijuar një regjim sigurie në një zonë me paqëndrueshmëri të mundshme dhe konflikti. Disa ose të gjithë këta faktorë, në një moment ose në një tjetër, mund të kontribuojnë në forma më të avancuara të bashkëpunimit[2].
Gjeografia e përbashkët dhe fqinjësia e menjëhershme janë faktorët e parë dhe më të dukshëm që kontribuojnë në bashkëpunimin ndërkufitar në EJL. Për më tepër, shumica e vendeve të Ballkanit ndajnë disa përvoja të përbashkëta historike si pushtimi osman, i cili i la trashëgim rajonit një kohezivitet kulturor të reflektuar më së shumti në një kulturë të përbashkët popullore (Todorova, 1997). Marrëveshja ka të bëjë me bashkëpunimin për parandalimin dhe mbrojtjen nga fatkeqësitë. Kjo do të përfshijë masat e ndihmës së ndërsjellë në rast tërmetesh, zjarresh, ndotjeje, aksidentesh me anije, aksidente radioaktive, pandemi dhe fatkeqësi industriale[3].
Është vendosur lëvizja e lirë e qytetarëve me letërnjoftim ndërmjet Serbisë, Maqedonisë së Veriut dhe Shqipërisë, është nënshkruar marrëveshja për bashkëpunim në parandalimin dhe eliminimin e pasojave të fatkeqësive natyrore. Po ashtu, janë nënshkruar marrëveshje për bashkëpunim në lehtësimin e importit, eksportit dhe lëvizjes së mallrave në Ballkanin Perëndimor, si dhe një Memorandum mirëkuptimi dhe bashkëpunimi për qasje të lirë në tregun e punës. Ndërmjet Serbisë, Maqedonisë së Veriut dhe Shqipërisë është rënë dakord që kontrollet kufitare të hiqen nga 1 janari i vitit 2023. Po ashtu, është planifikuar që gradualisht të krijohet një treg i përbashkët për 12 milionë banorë, aq sa kanë banorë këto tri shtete së bashku – pra, të krijohet një “zonë e vetme ekonomike”. Nëse projekti do të kontribuojë në zgjerimin e integrimit rajonal, do t’i japë ekonomisë ballkanike një shtysë për të arritur potencialin e saj të plotë, pavarësisht pengesave të shumta, mbetet për t’u parë.
[1]European Parliamentary Research Service, “Regional Initiatives”, 26 September 2016, at https://epthinktank.eu/2016/09/27/thewestern-balkans-and-the-eu-enlargement-and-challenges/list_2_list_gw/
[2] https://www.unimondo.org/Notizie/Open-Balkan-la-Mini-Schengen-che-divide-217639