Punoi: MARINEL PRENGA
Transformimet e fundit shoqërore dhe politike e kanë ngritur shkencën, teknologjinë dhe informatikën në nivelet më të larta të shoqërisë.
Shoqëritë dhe kulturat moderne nuk mund të kuptohen pa teknologjinë më të re.
Përveç kësaj ka patur një rritje të konsiderueshme në përdorimin e teknologjive të reja të informacionit nga të rinjtë, veçanërisht nga fëmijët.
Prindërit përdorin herë pas here “smartphonë-t” për të argëtuar fëmijët e tyre, gjë që mund të ketë ndikim të kundërt.
Ndërsa përdorimi i teknologjive të informacionit nga të rinjtë është rritur ndjeshëm, po ashtu është rritur edhe shqetësimi i prindërve dhe punonjësve socialë për efektet negative të këtyre teknologjive, veçanërisht varësisë.
Duke qenë se “miku fizik” gradualisht po zëvendësohet nga “miku virtual” dhe pothuajse e gjithë energjia, emocioni, pasioni dhe komunikimi tashmë janë shndërruar në një botë virtuale, duhet theksuar se teknologjitë e reja dhe përdorimi i tepruar i tyre po prekin fëmijët në aspektin e tyre kognitiv, po ndikon në uljen e performancës dhe cilësisë së të nxënit, si dhe ndikon në socializimin e fëmijëve me fëmijët e tjerë.
Për më tepër, ky mbipërdorim i teknologjive të informacionit ka kontribuar në rritjen e agresionit, dhunës, bullizmit dhe sjelljeve të tjera të pahijshme apo edhe devijuese të fëmijëve.
Megjithëse përdorimi i teknologjisë ka avantazhe dhe disavantazhe, varësia ndaj saj mund të bëhet një obsesion (zakon) me pasoja negative.
Jemi të vetëdijshëm se brezat e rinj po rritën në një epokë dixhitale (e cila është e vështirë në mos edhe e pamundur të shmanget) dhe duke qenë se ka disa avantazhe si në aspektin material ashtu edhe në atë të përgjithshëm zhvillimor por gjithashtu duhet të jemi të vetëdijshëm se përdorimi i pakufizuar i teknologjisë ka efekte serioze negative të pakthyeshme.
Çfarë ndikimi ka teknologjia dixhitale në shëndetin mendor të fëmijëve?
Teknologjia dixhitale pa dyshim ka anët pozitive dhe të dëmshme.
Përmirësimi i aftësive të jetës dhe mësimi i gjuhëve të huaja janë disa nga avantazhet, megjithatë ka të meta edhe për teknologji të tilla, duke përfshirë mënyrën se si ato mund t’i bëjnë fëmijët të bëhen më agresivë, të përfshihen në sjellje antisociale, të performojnë dobët në shkollë, të drejtohen drejt obezitetit, të shpenzojnë shumë kohë duke i përdorur ato dhe të zhvillojnë probleme të miopisë (syrit).
Në mënyrë të ngjashme, izolimi social i fëmijëve, vetmia dhe rritja e ankthit dhe depresionit social ndikohen të gjitha nga varësia e tyre nga teknologjia dixhitale.
Sa i sjell dobi fëmijëve përdorimi i teknologjisë?
Në varësi të moshës së tyre, përdorimi i teknologjisë nga fëmijët ka përfitime të mira në zhvillimin e gjuhës, si dhe në përvetësimin e njohurive të reja, veçanërisht i ndihmon të rinjtë të zhvillojnë kreativitetin dhe aftësitë e tyre jetësore.
Megjithatë ekspertët e fushës këshillojnë se është e nevojshme:
- Përdorimi i aplikacioneve të kontrollit prindëror për të vendosur kufizime kohore në pajisjet dhe mediat dixhitale. Ato ndihmojnë në sigurimin që fëmijët të kenë kohën e duhur të kohës para ekranit dhe jashtë ekranit, si dhe ndërveprim të mjaftueshëm ndërpersonal dhe social, për të promovuar një zhvillim të shëndetshëm dhe për të minimizuar vetminë dhe izolimin.
- Fëmijët duhet të informohen për ndërveprimet e tyre me bashkëmoshatarët. Kjo mund të ndihmojë në zbulimin e problemeve me perceptimin e një fëmije për avantazhet sociale të aktiviteteve të tyre në internet (materiale të papërshtatshme ose ngacmime kibernetike që mund të kenë një ndikim negativ) si dhe shqetësimet për mungesën e ndërveprimeve në jetën reale.
- Përdorimi i pajisjes duhet të ndjekë një model sjelljesh të shëndetshme. Për të nxitur zhvillimin e shëndetshëm social dhe emocional të fëmijëve, prindërit duhet të angazhohen me pasardhësit e tyre ballë për ballë për një kohë të mjaftueshme.
Me fjalë të tjera, duhet të merren masa parandaluese për të pakësuar faktorët e mundshëm të rrezikut për fëmijët, si kufizimi i aksesit të plotë të tyre në teknologji dhe zbatimi i kontrolleve prindërore për të kufizuar sa kohë kalojnë duke parë televizor ose duke përdorur pajisje elektronike.
Përdorimi i hershëm i teknologjisë: A është më i dobishëm apo i dëmshëm?
Duhet të pranojmë se kjo varet kryesisht nga mënyra se si përdoren teknologjitë e informacionit, si dhe nga funksioni i synuar ndaj tyre. Ka padyshim avantazhe nëse këto teknologji përdoren me vetëdije dhe në përputhje me këshillat e ekspertëve në varësi të moshës së fëmijës.
Megjithatë, nëse përdorimi i vazhdueshëm i këtyre teknologjive bëhet i zakontë ose i detyrueshëm deri në pikën e varësisë, mund të ketë efekte negative në personalitetin e fëmijëve.
Cilat janë efektet fizike dhe shëndetësore?
Zakonisht, fëmijët që kalojnë shumë kohë para ekranit pësojnë efekte të ndryshme negative, sidomos kur janë më të vegjël, prindërit duhet të jenë më të vëmendshëm për atë që u “shërbehet” fëmijëve të tyre, duke shqyrtuar gjuhën, strukturën dhe personalitetet e ndikuesve në mediat sociale.
Kjo për faktin se fëmijët janë imituesit më të mëdhenj dhe kanë modelimin e tyre social, që do të thotë se ata imitojnë marrjen e roleve të modeleve sociale bazuar në atë që dëshmojnë nga prindërit e tyre, anëtarët e tjerë të familjes ose media.
Prandaj, modelimi social është vendimtar për zhvillimin psiko-motor të fëmijëve në moshë të re. Nëse fëmijët kalojnë shumë kohë para ekraneve, ata mund të marrin modele gjuhësore të këqija ose pozitive, të cilat mund të çojnë në dhunë, agresion dhe çështje të tjera.
Çfarë sjelljeje mund të fillojë të modifikojë secili prej nesh në sferën e të gjitha veprimeve tona?
Përveçse është thelbësore për fëmijët, inkurajimi i aktiviteteve jashtë ndihmon gjithashtu në heqjen e rutinave të kota dhe fiksimeve elektronike.
Fëmijët duhet të mësojnë të gjejnë kënaqësi në aktivitetet e kohës së lirë që i largojnë ata nga fiksimi i tyre në pajisjet teknologjike, loja e pastrukturuar larg teknologjisë nxit kreativitetin dhe duhet të jetë me patjetër një synim i përditshëm për të kaluar kohë larg pajisjeve dixhitale, veçanërisht për fëmijët më të vegjël.
Fëmijët janë imitues të mrekullueshëm, ndaj është e rëndësishme që ne të japim një shembull të mire, megjithatë ne gjithashtu duhet të jemi të ndërgjegjshëm për situatën e ndjeshme që është krijuar dhe të jemi në gjendje të kërkojmë zgjidhje që do të na sjellin dobi të gjithëve si dhe dobi brezave të ardhshëm.